Terug naar Instabiliteit

Opdrijven en opbarsten met invloed op dijkstabiliteit

Opdrijven & opbarsten kan zowel bij macro-instabiliteit als bij piping optreden. Bij macro-instabiliteit beïnvloed het opbarstproces van de deklaag achter de dijk de stabiliteit van de dijk tegen binnendijks afschuiven.

Tijdens hoogwater worden de waterdrukken in het watervoerende pakket (aquifer) onder de waterkering zo hoog dat binnendijks (aan de polderzijde) de afdekkende toplaag van klei en/of veen wordt opgedrukt. Dit kan zichtbaar zijn als opbolling van het maaiveld.

Wat is het?

Waterdrukken in het watervoerende zandpakket onder de dijk kunnen tijdens hoogwater zo hoog worden dat binnendijks het afdekkende pakket van klei of veen wordt opgedrukt. Dit kan zichtbaar zijn als opbolling van het maaiveld. Er is dan geen korrelspanning meer en dus geen sterkte langs de onderzijde van het afdekkende pakket. Het kenmerkt zich door snelle toename van scheuren.

Wat gebeurt er?

Stabiliteitsverlies treedt dan op langs een recht glijvlak op de grens tussen deklaag en zandpakket. Plaatselijke kruindaling. Bij opbarsten vindt uittrede van water plaats in de vorm van wellen (via de scheuren). Het water kwelt in het achterland naar boven aan het oppervlakte. Veel wellen ontstaan in sloten: het water zoekt de weg van de minste weerstand. Wellen vallen hierdoor niet zo sterk op.

Waar kan het optreden?

In het achterland direct achter de dijk, in het bijzonder in sloten omdat daar de deklaag minder dik is

Hoe ziet het eruit?

opdriven en opbarsten
Schematisch overzicht opdrijven en opbarsten (bron: Deltares)
Manieren van vervorming deklaag bij macroinstabilitie
Mogelijke wijze van vervormen van de deklaag bij interactie met dijk (bron: Deltares)
Opdrijven en opbarsten bij macrostabiliteit
Binnendijks stabiliteitsverlies in verband met opdrijven en opbarsten maaiveld

Welke andere faalmechanismen kunnen optreden?

Bij een dijk die volledig uit klei bestaat kan na de initiële afschuiving een vervolgafschuiving plaatsvinden. Als hierbij ook een deel van de buitenkruin mee afschuift kan ook overstroming optreden.

Vervolgafschuiving na initiële afschuiving kleidijk
Vervolgafschuiving na initiële afschuiving bij een dijk volledig opgebouwd uit klei (bron: Deltares)

Bij een dijk met een zandkern kunnen na een initiële afschuiving drie mogelijke vervolgprocessen optreden:

  • vervolgafschuiving
  • micro-instabiliteit
  • erosie door golfoverslag
vervolgprocessen na initiële afschuiving dijk met zandkern
Vervolgprocessen na initiële afschuiving bij een dijk met zandkern (bron: Deltares)

Meer weten?